Sống ở đời, người có trí tuệ và nhân cách hơn người hiểu rõ họ là ai, đang ở đâu và muốn gì ở đời. Cũng vì thế, họ không phải trăn trở, đắn đo, sớm lựa chọn con đường đúng đắn, rồi dồn toàn tâm toàn ý vào nó, phát triển bản thân tới cảnh giới thăng hoa. Người như vậy càng là người không lười biếng, không tranh giành hơn thua, lại càng không vì những điều gièm pha của người khác mà làm lung lay ý chí của mình.

Nhân cách lớn tuyệt đối không tranh giành

Vương Dương Minh từng nói trong Truyền Tập Lục rằng: “Trì chí như tâm thống”, ám chỉ ý chí như tâm dang đau. Người đang đau thì tâm trí đâu mà nói chuyện phiếm, làm sao có thể quan tâ chuyện khác. Người có nhân cách lớn chỉ tập trung vào mục tiêu của mình, dồn hết sức lực mà hiện thực hóa nó.

Năm xưa, Tăng Quốc Phiên khi nhậm chức tại Hàn Lâm viên, có vị quan trên cấp là Triệu Tập. Phụ thân Triệt Tập đến kinh thành thăm con, nên vị quan này đã tổ chức tiệc mời mọi người đến. Tăng Quốc Phiên khi đó mới làm quan, bổng lộc không nhiều, sống thanh đạm, chẳng ưa chỗ ồn ào, càng không thích xu nịnh nên đã từ chối. Nào ngờ, cũng vì điều đó mà ông đắc tội với Triệu Tập.

Tăng Quốc Phiên khi đó mới làm quan, bổng lộc không nhiều, sống thanh đạm, chẳng ưa chỗ ồn ào, càng không thích xu nịnh nên đã từ chối

Dù vậy, sau đó Tăng Quốc Phiên liên tục lập công, được thăng quan nhanh chóng, rồi ngồi ở vị trí cao hơn Triệu Tập. Có điều, một lần nọ, vì phạm lỗi mà ông bị giáng chức, phải quay về làm cấp dưới của Triệu Tập. Vị quan này vẫn ghim thù xưa, nên đối xử với ông không hề tốt.

Tăng Quốc Phiên bị bệnh mụn mọc ngoài da, bệnh tình nghiêm trọng khó ngồi lâu. Ông đến xin Triệu Tập cho phép nghỉ ở nhà dưỡng bệnh nhưng bị từ chối. Triệu Tập nói: “Ông vừa mới giáng chức đã muốn nghỉ phép, phải chăng không coi bản quan ra gì? Phép của ông tôi không duyệt”. Cuối cùng, họ Tăng đành ôm bệnh đi làm.

Thường ngày, chỉ cần có cơ hội là Triệu Tập lại tìm cách trù dập, nói xấu Tăng Quốc Phiên. Hình ảnh của ông xấu đi trông thấy, nhưng ông chẳng phiền lòng, mà vẫn thản nhiên, chỉ chuyên tâm làm tròn bổn phận. Sau này, khi Tăng Quốc Phiên lại được thăng quan tiến chức, làm nên đại nghiệp. Khi ấy, quả thực ông có vô số cơ hội để báo thù, nhưng ông trước sau như một, không hề nhắc lại chuyện xưa.

Kẻ sĩ có ba điều không làm: Một là không đấu danh với quân tử, hai không đấu lợi với tiểu nhân, ba là không đấu sự khéo léo, tài năng với trời đất

Tăng Quốc Phiên từng nói: “Kẻ sĩ có ba điều không làm: Một là không đấu danh với quân tử, hai không đấu lợi với tiểu nhân, ba là không đấu sự khéo léo, tài năng với trời đất”. Với kẻ tiểu nhân, nếu ta cố đấu hơn thua – được mất thì chỉ tốn công vô ích, tự chuốc lấy phiền phức. Không so đo, chẳng tranh giành, càng không kì kèo, cứ làm tròn bổn phận của mình, kẻ thù tự nhột mà rời đi.  Làm người không tranh giành, không kì kèo so đo, ắt cũng giảm bớt được thời gian vào những việc vô ích, tinh lực dành cho việc mình theo đuổi.

Trí tuệ càng cao càng không tham lam

Có một người nông dân nghèo khổ nọ, tình cờ cứu mạng con rắn. Để đền ơn cứu mạng, con rắn nói nó sẽ thỏa mãn yêu cầu của người ông dân. Ban đầu, anh ta muốn mình có lương thực đầy đủ, con rắn lập tức chiều theo. Sau đó, anh ta lại đổi ý, muốn được làm quan, con rắn liền đáp ứng.

Thời gian sau, người nông dân kia lại đòi được trở thành tể tướng, rồi lại muốn làm hoàng đế. Con rắn lúc này mới nói: “Lòng tham của con người là vô đáy, không có giới hạn”, đoạn ăn thịt luôn người đàn ông kia.

Con rắn lúc này mới nói: “Lòng tham của con người là vô đáy, không có giới hạn”

Sống ở đời, đừng nên quá tham lam, bởi tham thì thâm, là căn nguyên của rất nhiều sai lầm. Một số người, vì có một mà muốn có hai, có rồi lại muốn có hơn, dục vọng về vật chất, tiền tài danh vọng không ngừng lớn thêm, cuối cùng lại đánh mất luôn cả bản thân mình.

Tham lam là tựa như chiếc bình không đáy, không thể nào lấp đầy. Chỉ có cách  làm sao để cai bỏ nó, không màng tới những thứ dư thừa không cần thiết. Tham lam cũng khiến ta trở thành kẻ ngốc, ngu muội theo đuổi thứ viển vông. Khi con người tham lam cũng chính là lúc họ không biết thỏa mãn với những gì mình đang có, mang những thứ tốt đẹp của mình bỏ đi, đến khi quay đầu thì mọi chuyện chỉ còn lại sự hối hận muộn màng.

Tổng hợp

Xem thêm: Nhân cách của một con người – Câu chuyện nhân văn sâu sắc