Một thanh niên tìm đến một cao tăng xin thỉnh giáo: “Thưa đại sư, có người khen con là thiên tài, sau này ắt sẽ thành sự nghiệp. Nhưng cũng có người mắng con là ngu đần, cả đời sẽ chẳng nên trò trống gì. Xin hỏi ý kiến đại sư thấy con thế nào?”. 

“Con tự thấy con như thế nào? – Đại sư hỏi lại.

Anh thanh niên lắc đầu, mặt ngơ ngác, lòng rối bời, chẳng biết trả lời ra sao. Có lẽ anh chưa từng nghĩ mình là người thế nào, sẽ là người ra sao.

Đại sư giảng giải: “Ví dụ cũng là một cân gạo, với con mắt khác nhau nhìn sẽ thấy giá trị khác nhau. Trong mắt bà nội trợ, một cân gạo cũng chỉ được 8, 9 bát cơm mà thôi. Trong con mắt người nông dân, một cân gạo cùng lắm giá trị 15 nghìn đồng. Trong mắt người làm bánh giò thì có thể xay ra làm bánh, sẽ bán được 50 nghìn đồng. Còn trong mắt người làm bánh đa nem, xay bột tráng bánh, có thể bán được 80 nghìn đồng. Trong mắt người sản xuất mì chính, có thể tinh luyện ra bán được 120 nghìn đồng. Nhưng trong con mắt của người làm rượu, lên men, ủ, nấu, với các vị dược thảo, thì bán được 300 nghìn đồng. Nhưng vẫn chỉ là cùng một cân gạo”.

Đại sư dừng lại một chút, nhìn chàng trai rồi nói tiếp: “Con người cũng vậy, cùng là một con người, có người tâng bốc con lên tận mây xanh, có người lại dìm con xuống vực sâu. Nhưng con thử nghĩ xem, con chính là con, lời nói của người khác có làm cho con tăng thêm hay giảm bớt giá trị đâu. Chỉ có chính con quyết định giá trị của mình. Con thành đạt đến mức nào hoàn toàn quyết định bởi con nhìn nhận mình như thế nào”.

Chành trai nghe xong bỗng bừng tỉnh, cúi đầu tạ ơn đại sư rồi hăm hở, tự tin sải những bước dài trở về.

Lời bàn:

Con người ai ai cũng vậy, xuất phát điểm đều gần như nhau. Khi mới sinh ra, chẳng có gì, thân trần trụi và tay trắng vào đời, cái gì cũng không hay không biết.

Gia cảnh giàu nghèo, sang hèn cũng chỉ là điều kiện bên ngoài, cũng chẳng thể làm nên giá trị con người. Xung quanh chúng ta có bao nhiêu người sinh ra trong cảnh giàu sang, mà cuối cùng thành kẻ phá gia chi tử, chỉ biết vung phí đốt sạch sản nghiệp cả đời cha mẹ dành dụm, lao tâm khổ tứ mới tích lũy được. Cũng có nhiều tấm gương tay trắng dựng cơ đồ, sinh ra trong nghèo đói, lại trở thành các học giả trứ danh, nhà khoa học lừng lẫy, hay thương gia đại tài.

Cái làm nên thành công, danh tiếng, và giá trị của con người, nằm ở đức hạnh và tài năng.

Con người sinh ra giữa trời đất, Tạo hóa sinh ra con người, là anh linh của vạn vật, là bậc tôn quý trong trời đất, cùng trời đất hợp thành Tam tài: Thiên – Địa – Nhân. Do đó, phàm là con người, ai ai cũng có tài năng, người người đều có sở trường sở đoản, mỗi người đều có khuynh hướng bẩm sinh nổi trội.

Người thấy được khả năng mình, tự tin, và quyết chí dùi mài học tập, rèn giũa tài năng, theo đuổi đam mê, cuối cùng tài năng xuất lộ, thành bậc lương đống quốc gia, giúp dân giúp nước mà công thành danh toại, sự nghiệp hiển vinh, tiếng thơm muôn thuở.

Người biết tu tâm tính, sống cần kiệm, chất phác, đối nhân chân thật, thiện lương, dùng tâm đại nhẫn để chịu khổ đau mệt nhọc, buông bỏ tâm an dật hưởng lạc, tu bỏ ham muốn dục vọng tầm thường, coi nhẹ những danh vọng vinh hoa, chẳng màng lợi lộc chốn hồng trần, đạt cảnh giới của bậc Thánh nhân, Giác giả, đại trí huệ khai ngộ sáng soi khắp mười phương, siêu thoát khỏi luân hồi, phiêu diêu cùng Thần Tiên, trường tồn cùng Trời Đất.

Giá trị của một người là bao nhiêu? Là tùy thuộc anh ta chí lớn bao nhiêu, tâm rộng bao nhiêu, mục đích cuộc đời như thế nào, kiên trì nhẫn nại ra sao, để từng bước vượt qua khổ nạn, xuyên qua trở ngại, hướng tới mục tiêu tối hậu của cuộc đời. Giá trị của một người, chính bản thân người đó quyết định.