I. Cây dành dành là cây gì?

1. Nguồn gốc cây dành dành

Cây dành dành có tên khoa học là Gardenia jasminoides Ellis, thuộc họ Rubiaceae (Thiến thảo), một số nơi gọi với tên khác như là chi tử, thủy hoàng chi hay là mác làng cương (tiếng Tày).

Hình ảnh cây dành dành

Đây là loài cây mọc bụi có nguồn gốc từ các nước khu vực cận nhiệt đới châu Phi, một số nước khu vực châu Á, Đông Nam Á, trong đó có cả Việt Nam. Ngoài việc mọc hoang, được nhân dân ta thu hái về làm thảo dược, cây Dành còn có thể được trồng trong vườn nhà để làm cây cảnh trang trí.

2. Đặc điểm của cây dành dành

Cây dành dành là cây thân thảo, có chiều cao thân trung bình từ 1-2m, thân thằng và chia làm nhiều nhánh. Lá cây tươi tốt quanh năm, mọc đối xứng nhau hoặc thành vòng 3 lá. Chiều dài lá trung bình từ 7-10cm, bề rộng từ 3-4cm, mặt trên xanh thẫm, mặt dưới màu nhạt hơn, trên bề mặt lá xuất hiện nhiều gân chân chim.

Hoa dành dành mọc ở đầu cành, khi nở thường có màu trắng hoặc hơi hồng, đến khi sắp tàn chuyển sang màu vàng nhạt. Hoa to bản và có mùi hương dễ chịu. Mùa hoa dành dành thường bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 5.

Cây dành dành nở hoa

Sau khi hết mùa hoa, cây bắt đầu cho ra quả từ khoảng tháng 6 đến tháng 10. Quả dành dành có dạng bầu dục với 6-9 góc, bên trong 2-5 ngăn. Khi quả chín có màu vàng cam, bên trong nhiều hạt, thịt quả có màu vàng, mùi thơm, vị hơi chua và đắng.

3. Cây dành dành có mấy loại?

– Phân loại theo màu sắc

Hoa dành dành có 2 màu sắc cơ bản là màu trắng và màu vàng.

+ Cây dành dành hoa trắng: xuất hiện chủ yếu.

+ Cây dành dành hoa vàng: xuất hiện ít hơn hoa trắng.

Ngoài ra, người ta chưa ghi nhận thêm một số màu hoa nào khác của cây.

– Phân loại theo cấu tạo

Dựa vào cấu tạo của cây, có thể chia chúng thành 2 loại là hoa đơn và hoa kép.

+ Cây dành dành đơn: Bông hoa mọc duy nhất trên mỗi cành, các cành mọc sát nhau tạo thành chùm hoa vô cùng đẹp mắt.

+ Cây dành dành kép: Bông hoa gồm hai lớp cánh, trông dày dặn giống như hoa hồng, kích thước bông hoa to hơn giống cây hoa đơn.

– Phân loại theo công dụng

+ Cây dành dành núi: có quả tròn, ngắn dùng để làm thuốc.

+ Cây dành dành nước: quả to và dài hơn dùng để làm chất nhuộm.

II. Cây dành dành có tác dụng gì?

1. Cây dành dành chữa bệnh gì?

Theo y học cổ truyền

Theo tài liệu cổ, quả dành dành vị đắng, tính hàn có tác dụng thanh nhiệt, tả hỏa, lợi tiểu, cầm máu, dùng trong bệnh sốt, miệng khô, họng đau, mắt đỏ, da vàng, máu cam, thổ huyết, lỵ ra máu, tiểu tiện ra máu.

Theo y học hiện đại

– Tác dụng chống oxy hóa

Dành dành được phát hiện có tác dụng chống oxy hóa. Ở nồng độ 20ppm, hoạt động chống oxy hóa của Crocin có thể so sánh với hoạt động của Butylated Hydroxyanisole (BHA).

– Cải thiện độ nhạy insulin và chống bệnh đái tháo đường

Genipin trong dành dành cải thiện tình trạng kháng insulin liên quan đến tuổi tác, tình trạng stress oxy hóa ở gan, rối loạn chức năng ty thể và suy giảm tín hiệu insulin. Nó có lợi đối với tổn thương mạch máu do tiểu đường.

– Tác dụng chống viêm

Geniposide trong dành dành có thể là một loại thuốc chống viêm tiềm năng để điều trị chấn thương gan cấp tính, tổn thương phổi cấp tính và viêm vú, hỗ trợ trong giảm viêm, giảm đau.

– Tác dụng chống trầm cảm, cải thiện chất lượng giấc ngủ

Crocetin trong dành dành có hiệu quả trên những người đàn ông trưởng thành khỏe mạnh, rối loạn giấc ngủ mức độ nhẹ bằng cách giảm số lần thức giấc, cải thiện chất lượng giấc ngủ.

– Tác dụng lưu thông máu

Dành dành kích thích có chọn lọc sự sinh sản tế bào nội mô mạch máu, có thể ngăn ngừa xơ cứng động mạch và huyết khối, chống huyết khối thông qua việc ức chế kết tập tiểu cầu. Crocetin trong dành dành điều hòa đáng kể huyết áp tâm thu, giảm hình thành huyết khối và tăng hoạt động chống oxy hóa.

– Các hoạt động sinh học khác

Dành dành có tác dụng làm giảm tổn thương gan do nhiễm mỡ, giúp cải thiện khả năng ghi nhớ ngắn hạn ở các mức độ khác nhau, chống tăng lipid máu…

2. Công dụng trang trí

Cây dành dành là một loài cây đẹp, hoa nở trắng muốt mọc ở đầu cành vô cùng hấp dẫn cùng với hương thơm dễ chịu. Chính vì vậy, nhiều gia đình thường trồng loài cây này trong vườn nhà để trang trí và tô điểm thêm cho không gian sinh sống của ngôi nhà.

Cây dành dành bonsai

3. Các công dụng khác

Một số công dụng khác của cây dành dành có thể bạn chưa biết đến như sau:

– Hạt của quả dành dành có thể dùng làm bánh, bào chế phẩm màu thực phẩm.

– Hạt dành dành có thể phơi khô và bán trong các siêu thị.

– Hoa dành dành có mùi thơm ngào ngạt, do đó chúng được chiết xuất lấy tinh dầu để làm nước hoa, hương liệu,…

– Cây dành dành có thể giúp làm thanh lọc không khí, diệt trừ vi khuẩn có hại và cung cấp oxy trong lành cho ngôi nhà của bạn.

Cây dành dành có nhiều công dụng trong đời sống

III. Ý nghĩa cây dành dành

– Vẻ e ấp của bông hoa dành dành khi mới chớm nở cùng với màu trắng tinh khôi của chúng mang ý nghĩa cho sự trong sáng, e ấp trong tình yêu của người con gái khi được chàng trai tỏ tình. Chúng ta cũng có thể bắt gặp loài hoa này tại những đám cưới hay là được làm quà tặng tỏ tình nhân những dịp đặc biệt.

– Hoa dành dành có một sức sống mạnh mẽ và thần kỳ, mùa hoa nở đến 3 tháng bất chấp thời tiết và khí hậu. Điều này tượng trưng cho những người phụ nữ tuy yếu đuối, nhưng lại vô cùng mạnh mẽ, kiên cường trong cuộc sống.

IV. Cách trồng cây dành dành và chăm sóc tốt nhất

1. Hoa dành dành nở vào tháng mấy?

Như đã đề cập tới ở phần đặc điểm, hoa dành dành thường bắt đầu nở hoa từ tháng 5, tháng 6 trở đi và kéo dài cho đến hết tháng 10. Do đó, để cây có thể sinh trưởng tốt và ra hoa đúng dịp, bạn nên bắt đầu trồng cây từ thời điểm tháng 11, tháng 12.

2. Phương pháp trồng

Cây dành dành chủ yếu được trồng thông qua phương pháp gieo hạt giống hoặc giâm cành. Mỗi phương pháp sẽ có cách trồng cũng như ưu điểm khác nhau.

3. Loại đất trồng

Cây dành dành không kén đất, bạn có thể lựa chọn loại đất thịt, nhiều mùn, giàu dinh dưỡng và tơi xốp tốt để giúp cây có thể sinh trưởng tốt hơn. Cứ khoảng 3-4 năm hãy tiến hành thay đất một lần để cải thiện chất lượng đất tốt hơn cho cây.

4. Kỹ thuật trồng cây dành dành

– Phương pháp gieo hạt: Đem hạt giống ngâm trong nước ấm từ 8-12 tiếng qua đêm. Sau đó vùi hạt vào trong cát ẩm, tưới phun sướng hàng ngày đến khi hạt nảy mầm thì có thể tiến hành mang ra trồng trong chậu đất.

– Phương pháp giâm cành: Chọn cành khỏe mạnh, có chiều dài từ 15-20cm từ cây mẹ. Đem cành đó ngâm trong dung dịch kích rễ vài tiếng đồng hồ. Sau đó, đem cành cắm xuống đất trồng đã chuẩn bị rồi tưới nước chăm sóc như bình thường cho đến khi cây bắt đầu bén rễ là được.

5. Nước tưới

Cây dành dành ưa nước ở mức trung bình, chúng không chịu được ngập úng, do đó mà bạn chỉ nên tưới phun sương hàng ngày cho cây mà thôi. Nếu thời tiết nắng nóng, hãy đảm bảo tưới đủ lượng nước để đất có độ ẩm cho cây sinh trưởng, tuyệt đối không tưới đẫm nước có thể làm chết cây. Ngoài ra, vào mùa mưa thì bạn không cần phải tưới cho cây.

6. Ánh sáng, nhiệt độ

Cây dành dành ưa ánh sáng mặt trời, tuy nhiên chúng không chịu được cái nóng gắt gao. Nhiệt độ lý tưởng cho cây sinh trưởng là 15-25 độ C. Cây nên được trồng ở những nơi râm mát mà vẫn có chút ánh sáng chiếu đến.

7. Bón phân

Cây dành dành không cần chăm sóc quá kỹ nên chỉ cần bón thúc bằng phân hữu cơ với tần suất 1 lần/tháng nhằm đảm bảo dinh dưỡng cho cây sinh trưởng. Khi cây gần đến mùa hoa, có thể tăng thêm lượng phân ure giúp hoa nở đẹp hơn.

8. Cắt tỉa

Bạn nên thường xuyên cắt tỉa bớt cành lá để giúp cây sinh ra nhiều chồi non, tạo điều kiện giúp hoa nở to và đẹp hơn.

Một số hình ảnh đẹp của cây dành dành