Trước lúc quốc gia diệt vong đều có điềm báo, bậc hiền tài hễ nhìn là thấy ngay. Qua lời bình vong quốc của Đồ Thử chúng ta sẽ có kiến giải riêng về vấn đề: Quốc gia nào trên thế giới sẽ diệt vong đầu tiên?

Bản đồ thế giới. (Ảnh qua Bol)

Vào cuối thời Xuân Thu, Thái sử Đồ Thử của nước Tấn thấy nước Tấn hỗn loạn, quốc vương kiêu ngạo, không chú trọng đến đạo đức, nhân nghĩa, vì vậy ông đã tận lực cho công việc Thái sử (phụ trách quan sát thiên tượng và chép sử). Để lưu giữ lịch sử nước Tấn, ông đã mang theo bản đồ thiên văn và bộ luật, trở về nơi ở tại nước Chu.

Vua không chú trọng đến đạo đức nhân nghĩa, vong quốc đầu tiên

Sau khi Vua Chu là Chu Uy Liệt vương biết chuyện, ông đã triệu kiến Đồ Thử. Vừa thấy mặt, Chu Uy Liệt vương đã trực tiếp hỏi ông về tình hình thế cục thiên hạ, sự tồn vong của đất nước: “Ngày nay thiên hạ hỗn loạn, vậy quốc gia nào sẽ diệt vong trước?”

Đồ Thử đáp: “Nước Tấn vong quốc đầu tiên.”

Chu Uy Liệt vương lại hỏi: “Làm sao biết được?”

Đồ Thử nói: “Khi ở nước Tấn, tôi không dám trực tiếp khuyên can vua Tấn. Tôi chỉ nói với ngài ấy rằng qua quan sát thiên tượng đã cho thấy điềm báo nguy hiểm. Ví như trời xuất hiện dị tượng, tốc độ và quỹ đạo vận chuyển của Mặt Trời, Mặt Trăng và các ngôi sao không giống bình thường. Vua Tấn hỏi: ‘Vì sao lại như vậy?’ Tôi nói: Việc trong nước có nhiều bất công, trăm họ hết sức u oán căm hận. 

Vua Tấn không xem trọng lắm nói: ‘Việc này đối với nước ta có gì tổn thất chứ?’ Tôi tiếp tục nhắc nhở: Nước láng giềng không phục chúng ta, người hiền lương không được trọng dụng. Vua Tấn lại nói: ‘Việc này đối với nước Tấn có tổn hại gì chứ?’ Vua Tấn bởi vì không hiểu được đạo lý trong mối quan hệ giữa lịch sử thiên tượng và sự tồn vong của đất nước. Cho nên tôi nói nước Tấn vong quốc đầu tiên.”

Ba năm sau, 3 nhà Hàn, Triệu và Ngụy của nước Tấn yêu cầu vua nước Chu phong hầu tước, vua Chu đáp ứng, thế là họ tách khỏi nước Tấn và trở thành các nước chư hầu mới – 3 nước Hàn, Triệu và Ngụy. Nước Tấn, vốn là quốc gia hùng mạnh nhất vào thời Xuân Thu, nhưng giờ chỉ còn lại 2 thành thái ấp, hữu danh vô thực. Đến năm 376 trước Công nguyên, Tấn Tĩnh công (vị vua cuối cùng của nhà Tấn) bị cách chức xuống làm thường dân, lãnh thổ của nhà Tấn hoàn toàn bị 2 nhà Hàn, Triệu chia cắt, nước Tấn hoàn toàn diệt vong.

Đạo đức suy đồi, hoang dâm vô độ, dẫn đến vong quốc

Vua không chú trọng đến đạo đức nhân nghĩa là điềm báo vong quốc. (Ảnh minh họa qua Secret China)

Sau đó, Chu Uy Liệt vương lại triệu kiến Đồ Thử và hỏi câu tương tự: “Tiếp theo, nước nào sẽ diệt vong trước?”

Đồ Thử đáp: “Nước Trung Sơn!” Chu Uy Liệt vương hỏi ông lý do vì sao?

Đồ Thử giải thích: “Trời sinh người, vì người có thể phân biệt thị phi, đây là chỗ khác biệt giữa người với cầm thú. Vì vậy, luân lý làm người là có thứ tự, từ đó quan hệ vua tôi trên dưới mới có thể thành lập. Nhưng tập tục ở nước Trung Sơn, nam nữ lẫn lộn, ngày đêm hoan lạc, không biết chừng mực, họ hoang dâm vô độ, yêu thích những ca dao bi lụy tình cảm. 

Mà nước Trung Sơn lại không nhận thức được những việc này là chuyện xấu, cả nước trên dưới đều công khai phơi bày loại tập tục này, hiện rõ điềm báo mất nước, cho nên tôi nói nước kế tiếp diệt vong chính là Trung Sơn”. Qua 2 năm, Trung Sơn quả nhiên diệt vong. 

Người hiền tài không có, kẻ xu nịnh tràn lan, điềm báo vong quốc

Kế đó, Chu Uy Liệt vương lại triệu kiến Đồ Thử và hỏi: “Người kết tiếp mất nước sẽ là ai?”

Đồ Thử yên lặng không đáp. Dưới sự truy hỏi của Chu Uy Liệt vương, ông mới thấp giọng nói: “Đại vương, ngài là người kế tiếp!”

Những dự đoán trước của Đồ Thử đều đúng, khiến Chu Uy Liệt vương không khỏi lo sợ. Ông khẩn trương cải cách chính sự, đối xử trọng hậu với bậc hiền lương, mời những nhân sĩ như Nghĩa Thì, Điền Ấp và những người khác đảm nhiệm các chức vụ phù hợp, đồng thời đề bạt Sử Lân và Triệu Biền làm người cố vấn cho mình, loại bỏ 39 quy định hà khắc. Sau khi hoàn thành cải cách, vua Chu lại triệu kiến Đồ Thử và nói cho ông biết những việc mình đã làm.

Đồ Thử nghe xong, nói: “Cho dù Đại vương làm như vậy, thì cũng chỉ có thể bảo toàn cho đến hết đời của ngài mà thôi”. “Thần nghe nói, trời cao sai tới người tài cùng những nhân sĩ tận lực can gián, để cho quốc gia hưng thịnh; Khi đất nước sắp diệt vong, thì những người tới chính là kẻ làm loạn nước, nịnh hót a dua.”

Vào năm thứ 24 của thời Chu Uy Liệt vương (402 trước Công nguyên), Vua băng hà, 9 tháng sau khi ông chết không cách nào an táng. Nước Chu bị chia làm 2, thời Chiến Quốc bắt đầu, hoàng đế tiếp theo của nhà Chu hoàn toàn mất đi vị trí thống lĩnh thiên hạ.

Lời bình

Từ xưa đến nay, mỗi khi một quốc gia đứng trên bờ vực diệt vong, thì bậc hiền tài ắt sẽ rời đi trước. Đó là bởi vì lời trung thành của họ không được tiếp nhận, dự đoán quốc gia sắp diệt vong. Đất đai thuộc quyền sở hữu của thành ấp, thành ấp thuộc vào quyền sở hữu của nhân dân, những thứ mà nhân nhân sở hữu lại phụ thuộc vào quyết định của hiền tài. Vì vậy, có thể nói rằng sự ra đi của các bậc hiền tài chính là một điềm báo diệt vong của đất nước. Đồ Thử chủ yếu là căn cứ vào điểm này để luận về sự vong quốc.

Sở dĩ Đồ Thử tiên đoán được sự diệt vong đầu tiên của nước Tấn là vì ông là người nước Tấn, ông nắm rõ sự hỗn loạn của nước Tấn như lòng bàn tay. Tình hình nước Trung Sơn không nghiêm trọng bằng nước Tấn, nên diệt vong sau nước Tấn. Sau khi những nước cần sụp đổ đã diệt vong, thì sẽ đến lượt nhà Chu, vì nhà Chu cũng đã lặp lại sai lầm của các bậc tiền bối. Ngay cả khi Chu Uy Liệt vương có ‘mất dê mới sửa chuồng’, thì vẫn không thể cứu được nhà Chu. Có thể thấy, đây là điều tất yếu của lịch sử.

Khi đối chiếu các điềm báo diệt vong của một đất nước với tình trạng các quốc gia trên thế giới hiện nay, không khỏi khiến người ta mang ra so sánh một chút. Có thể thấy điều gì cũng đã xuất hiện, tham ô, hủ bại, hiền tài không được trọng dụng, đạo đức suy đồi từ trên xuống dưới… Vậy quốc gia nào trên thế giới sẽ diệt vong đầu tiên? câu trả lời tùy thuộc vào quan điểm của từng người, nhưng trong vô minh có lẽ đã được an bài từ lâu.

Tử Vi (Theo Secret China)