Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Cần chế tài đủ mạnh để xử lý doanh nghiệp đấu giá đất rồi bỏ

Chiều 16/3, Thường vụ Quốc hội tổ chức phiên chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường. Nội dung được nhiều đại biểu chất vấn là đấu giá đất.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà – Ảnh: VGP/Lê Sơn

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng hỏi, cử tri nêu việc đấu giá đất ở nhiều nơi, nhà đầu tư đấu giá trên trời rồi bỏ cọc, như tại khu đô thị Thủ Thiêm, TP HCM. Việc này làm nhiễu loạn thị trường, sốt đất ảo, tạo mặt bằng giá đất mới, gây khó khăn cho xây dựng, phát triển. Bộ có giải pháp nào cho tình trạng này?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, việc đấu giá đất thời gian vừa qua không chỉ là thổi giá mà còn có dìm giá; quân xanh quân đổ rất bức xúc. Đẩy giá làm biến động thị trường, tạo giá ảo và rút ruột tiền ngân hàng nếu tiền đó là đặt cọc. Giá đất bị đẩy lên cao, xa giá trị thật sẽ khiến dẫn tới nhiều hệ lụy. “Trong nền kinh tế, đất đai là đầu vào mọi dự án đầu tư mà bị đẩy giá lên cao thì sẽ không hiệu quả. Đây là điều không mong muốn. Chúng ta mong muốn giá tốt, mang hiệu quả xã hội trên đất đai, chứ không phải có đủ đất để bán, để tiêu dùng”, ông nói.

Ông Hà nhấn mạnh, việc thổi giá là hiện tượng rõ ràng, có thực. Người dân “gửi” tài sản bằng đất, mà giá đất lên như “ngựa phi” thì họ nghĩ có hiệu quả. Song với nền kinh tế thì đây là điều không tốt, nếu tiền, tài sản của toàn xã hội đổ vào đất. Vì thế, Nhà nước phải điều tiết giá, chính sách phải kiểm soát được tính khả thi của các dự án.

Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng, làm biến động thị trường, thất thoát tài sản nhà nước; tạo mặt bằng giá đất mới, gây ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống kinh tế. “Đằng sau việc thổi giá đất còn có nhiều hệ lụy là giá đất đấu giá cao có thể là ảo, nhưng lại dùng để thế chấp vay tiền ngân hàng, ảnh hưởng đến an ninh tiền tệ quốc gia và nhiều vấn đề khác”, ông Hà nói.

Ông Hà nói đã nghiên cứu kỹ lưỡng vấn đề này, thấy rằng có mấy nguyên nhân. Thứ nhất là việc đấu giá đất đang được điều chỉnh bởi Luật Đấu giá, Luật Đất đai, các quy định về thuế, tài chính. Vì có nhiều luật điều chỉnh nên về quy trình, trình tự, phương thức đấu giá đất còn bất cập. Giá trị tài nguyên như đất đai không giống với các vật thể giá trị khác. Vì vậy, phải có quy định về phương thức, trình tự đấu giá với tài sản đất đai chặt chẽ hơn.

Bộ trưởng cũng cho rằng, đã có quy định về điều kiện doanh nghiệp tham gia đấu giá đất, nhưng chưa quy định cụ thể về điều kiện năng lực, trách nhiệm, kinh nghiệm thực tiễn. “Phải có chế tài mạnh mẽ hơn, nếu doanh nghiệp sau khi đấu giá xong rồi bỏ cọc thì phải bị xử lý, để lần sau họ không tham gia được, như vậy mới đủ sức răn đe”, ông Hà nói, đề nghị tăng cường thanh tra, kiểm tra để xử lý cơ quan công quyền và doanh nghiệp lợi dụng vấn đề đấu giá.

Ông cho rằng, chế tài xử lý cần mạnh hơn, cả hình sự, kinh tế để đủ tính răn đe. “Tôi cho rằng chế tài kinh tế quan trọng, phải nâng lên đủ để cho họ phân tích rằng nếu bỏ cọc thì không có hiệu quả kinh tế”, ông nói. Ngoài ra, thời gian thẩm định hồ sơ đấu giá chỉ 15 ngày là không được. Cần đi trước bước đấu giá là thẩm định và làm căn cơ, tức là thẩm định thông qua hồ sơ ngân hàng, hồ sơ đất đai, lý lịch nhà tham gia đấu giá… Hiện thời gian thẩm định hồ sơ đấu giá đất hiện nay là 15 ngày tương tự với đấu giá một vật dụng quý, thì không phù hợp.

Làm gì để tránh “vết xe đổ” Thủ Thiêm?

Tranh luận, đại biểu Điểu Huỳnh Sang đề nghị Bộ trưởng Trần Hồng Hà nêu giải pháp xử lý dứt điểm việc phát triển đô thị không theo quy hoạch (đô thị tự phát), làm ảnh hưởng đến kết nối hạ tầng và an ninh trật tự. Đại biểu Tạ Văn Hạ (Bạc Liêu) tranh luận về đấu giá ở khu đô thị Thủ Thiêm. Ông muốn Bộ trưởng làm rõ hơn quá trình điều tra, giám sát liên quan dự án này. “Có hiện tượng thổi giá để nâng giá trị cổ phiếu, đánh võng giá trị tài sản để vay ngân hàng không? Thực trạng sốt đất hiện nay là sốt ảo hay thật, và vi phạm thì có xử lý hình sự không?”, ông Hạ chất vấn.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết vụ đấu giá đất ở Thủ Thiêm Chính phủ đang giao cơ quan có trách nhiệm điều tra. Phương án mà Bộ Tài nguyên và Môi trường đưa ra là người đấu giá xong phải trả tiền ngay trong 10 ngày, thay vì 90 ngày như trước đây, để cá nhân, tổ chức đấu giá thắng không đủ thời gian để trục lợi. Tiền đặt trước, đặt cọc hiện chỉ 5-10%, Bộ cũng sẽ xem xét tăng lên, đơn vị đấu giá phải chứng minh tài chính thông qua thẩm định của cơ quan có trách nhiệm…

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) đặt vấn đề xác định giá khởi điểm đấu giá đất bất cập, có hiện tượng trục lợi. Giải pháp nào để xử lý vấn đề này? Gửi câu hỏi tới Bộ Tư pháp, ông cho rằng, quy định tiền đặt cọc tham gia đấu giá trong luật đấu giá tài sản, chỉ 20% là thấp. Chưa có chế tài nếu doanh nghiệp bỏ cọc. Thời gian nộp tiền đấu giá khá dài, khác nhau dẫn tới chuyện doanh nghiệp bỏ cọc. Bộ trưởng bình luận gì?

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà chất vấn thực trạng đấu giá quyền sử dụng đất thời gian qua cho thấy có sự đầu cơ, găm hàng, trục lợi, dẫn đến sau đấu giá có nhiều khu đất bỏ hoang; đấu giá xong bỏ cọc. Cử tri cho rằng cần xác định giá khởi điểm đấu giá đất và quy định chặt chẽ hơn về năng lực tài chính của người tham gia; chế tài mạnh mẽ với người đấu giá xong đất thì bỏ. Bộ có giải pháp như thế nào?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà trả lời, nếu nói về chính sách thì cần ngồi lại nghiên cứu, làm thế nào để quy định điều kiện, có thêm chế tài, tiền đặt cọc đúng, bổ sung thời gian thẩm tra, kiểm tra doanh nghiệp tiền có thật hay không… Vấn đề liên quan đến đấu giá, dìm giá, tạo ra thế lực ngầm trong vấn đề đấu giá đất thì cần có các lực lượng tham gia, trong đó có lực lượng công an.

Bên cạnh đó tăng cường năng lực các tổ chức đấu giá. Quan trọng hơn là hoàn thiện phương pháp định giá, đấu giá. “Đất đai là tài nguyên đặc biệt, nhưng lại được quy định bởi 4-5 luật, thì sẽ theo luật nào? Vấn đề quan trọng như đất đai phải có quy định đồng bộ trong một bộ luật, bởi đất đai là kinh tế, chính trị, xã hội, lịch sử”, Bộ trưởng Trần Hồng Hà nói.

Có nên hình sự hóa hành vi lũng loạn thị trường?

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân tranh luận, muốn Bộ trưởng giải thích thêm về việc trốn thuế trong giao dịch đất đai. Đồng thời, bà Xuân cũng băn khoăn với ý kiến của Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường khi cho rằng không cần hình sự hoá hành vi gây lũng loạn thị trường. Theo bà, hành vi này cần xử lý nghiêm, cần hình sự hoá hình vi này để đảm bảo tính răn đe. Nhắc tới vụ việc bỏ cọc của Công ty Tân Hoàng Minh với lô đất tại Thủ Thiêm, bà cho rằng, số tiền nhà đầu tư bỏ cọc không đáng gì với việc tăng đẩy giá đất khu vực xung quanh. “Số tiền Nhà nước đang bị thiệt hại thế nào khi doanh nghiệp bỏ cọc và chỉ bị phạt số tiền hơn 500 triệu đồng?”, bà chất vấn.

Trả lời sau đó, Bộ trưởng Trần Hồng Hà xin lỗi đại biểu Xuân khi chưa giải thích, bao quát hết ý. Ông Hà nhấn mạnh lại quan điểm là cần xử lý nghiêm hành vi liên quan tới gây lũng loạn thị trường đất đai. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp chính sách đưa ra để thị trường vận hành hiệu quả thì công cụ hành chính, kể cả hình sự lại chưa hợp lý. Ông nói “xin không tranh luận thêm”, song trong vụ việc bỏ cọc đấu giá đất Thủ Thiêm cần điều tra, nếu có hành vi rõ mới có thể hình sự hóa.

Đại biểu Nguyễn Văn Hiển cho rằng qua các vụ đấu giá đất bất thường, có ý kiến cho rằng pháp luật về đấu giá còn phức tạp, còn nhiều quy định khác nhau, nhiều cơ quan tham gia nên chưa rõ trách nhiệm. Đề nghị Bộ cho biết giải pháp và quan điểm?

Bộ trưởng Hà trả lời, ông đã phân tích nguyên nhân ở trên. Vì vậy, câu chuyện sắp tới làm thế nào, để không xảy ra tình trạng đấu giá đúng thủ tục, nhưng kết quả lại sai, làm ảnh hưởng nhiều bên. Vấn đề này phải xử lý bằng công nghệ, quy trình, đấu giá trực tiếp hay gián tiếp; bổ sung chế tài xử phạt. “Nên đánh mạnh vào kinh tế và tài chính, để hạn chế tình trạng bất thường trong đấu giá”, ông Hà nói.

‘Công cụ thuế sẽ làm giá đất đang cao có thể xuống thấp’

Đại biểu Ma Thị Thúy hỏi tình trạng dự án chậm triển khai ở nhiều địa phương gây lãng phí nguồn lực. Quan điểm của bộ và biện pháp giải quyết? Ông Hà trả lời, những năm qua Hà Nội, TP HCM và các địa phương đã thu hồi các dự án chậm triển khai. Dự án chậm triển khai có nguyên nhân trong đó chưa xác định đâu là khách quan, chủ quan và trách nhiệm rõ ràng. Có việc chậm do làm sai, thì phải xử lý, sau đó phải trả lại đất cho phát triển.

Chính phủ đã thành lập ban chỉ đạo về vấn đề này. Như ở Đà Nẵng có 1,000 dự án, hàng nghìn dự án ở các địa phương khác đang có liên quan đến kết luận thanh tra do vi phạm, liên quan đến Tòa án đã phán xét, nhưng trên thực tế chưa giải quyết được. Cũng có nguyên nhân do đầu cơ, doanh nghiệp một lúc nhận nhiều dự án, khu công nghiệp nhưng năng lực còn hạn chế, nên không triển khai được. Cần phải xem các địa phương có điều kiện khó khăn thì ưu đãi các doanh nghiệp vào đầu tư. Với các địa phương có giao thông hạ tầng tốt, thì cần có tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư được tốt, để tăng tính hiệu quả sử dụng đất.

Đây là vấn đề Bộ đang tính toán. Có những doanh nghiệp găm đất, để chờ giá lên, không muốn đầu tư dự án thì phải dùng công cụ về thuế. “Công vụ về thuế sẽ làm cho người đang ôm đất sẽ bỏ đất ra. Giá đất đang cao có thể thấp xuống”, ông Hà nói và cho rằng người thu nhập trung bình ở Việt Nam đang thiếu nhà cửa. Các dự án nhà ở cho công nhân, nhà ở xã hội, công chức, viên chức sẽ được xây dựng để làm sao để có giá phù hợp.

Trả lời đại biểu Nguyễn Thị Xuân về tình trạng trốn thuế trong giao dịch đất đai, Bộ trưởng Trần Hồng Hà thông tin, có trường hợp quyết định giao đất nhưng tiền thu thì vẫn nợ, chưa thực hiện trách nhiệm tài chính một phần. Hoặc đất đáng lẽ giao làm dự án khu công nghiệp nhưng găm lại không làm thì đất vẫn lên giá. Như vậy, chậm thời gian đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội, hạ tầng cũng là hiện tượng trốn thuế. Do đó, khi dự án đấu thầu, đấu giá cần xác định thời gian bao lâu được hưởng chính sách ưu đãi, nếu không làm thì phải tăng thuế lũy tiến để bổ sung nguồn thuế.

“Người đầu cơ đất đai thì cần phải đánh thuế cao hơn vì đầu cơ, lướt sóng không làm phát sinh giá trị kinh tế cho xã hội”, ông Hà nói.

Nhật Quang