[ad_1]

“Tuân thủ quy tắc” chứa đựng những thành tựu vĩ đại của Mặc Tử và Gia Cát Lượng
Ảnh: Internet

Thành ngữ “Mặc thủ thành quy” được sử dụng rất phổ biến, dùng để chỉ người hoặc sự việc mang tính chất rất bảo thủ, ý là không muốn đổi mới và tiến bộ. Ngày nay, người ta sử dụng câu này với ngụ ý là người bảo thủ sẽ bị tụt hậu và bị người cầu tiến thay thế.

Tuy nhiên, ngược dòng thời gian để tìm hiểu lai lịch của câu thành ngữ này thì “Mặc thủ thành quy” lại là câu nói có lai lịch đáng nể. Nó phản ánh đúng trí tuệ của Mặc Tử và Gia Cát Lượng, sáng suốt và nguyên tắc. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của thời đại, câu thành ngữ này lại bị sử dụng với nghĩa tiêu cực nhiều hơn.

Thành ngữ “Mặc thủ thành quy” gồm hai từ “Mặc thủ” và “Thành quy”. Hai chữ này đối ứng với hai biến cố có nội hàm phong phú. Điều này cho thấy lịch sử hình thành của câu thành ngữ vô cùng lâu đời.

“Mặc thủ” chính là “Mặc Địch chi thủ”

Điển cố “Mặc thủ” phát sinh vào thời Chiến quốc do Mặc Tử sử dụng. Thời điểm đó, kiến thức cũng như danh tiếng của Mặc Tử rất nổi tiếng. Ông không chỉ là nhà tư tưởng mà còn là nhà quân sự. Chủ trương của ông là “Kiêm ái phi công”, người với người yêu thương nhau (Kiêm ái) và phản đối chiến tranh xâm lược (Phi công). Ông cũng tự mình nghiên cứu các phương pháp bảo vệ thành trì ngăn quân địch tấn công, đồng thời truyền rộng cách thức này.

Sách “Mặc Tử” có ghi lại rằng, một lần Mặc Tử nghe được nước Sở có kế hoạch tấn công nước Tống. Công Thâu Ban, sinh ra ở nước Lỗ nên cũng gọi là Lỗ Ban, đã vì nước Sở mà chế tạo chiếc thang mây, làm xong sẽ tiến đánh nước Tiểu Tống.

Mặc Tử đã vội vàng đi suốt 10 ngày, không kể ngày đêm, từ nước Tề đến gặp Công Thâu Bàn với ý định thuyết phục ông ta từ bỏ cuộc tấn công Tống. Sau đó, Công Thâu Ban đã dẫn ông đến yết kiến Sở vương. Hai người đã thực hiện mô phỏng chiến trận, công đánh và thủ thành trước mặt Sở vương. Mặc Tử đã dùng biện pháp thủ thành chặn đứng cuộc tấn công bằng thang mây khiến Sở vương bỏ đi ý định tiến đánh nước Tống.

"Tuân thủ quy tắc" chứa đựng những thành tựu vĩ đại của Mặc Tử và Gia Cát Lượng
Ảnh: Đkn

Lúc đó Mặc Tử dùng dây đai áo để làm dụng cụ thủ thành, lấy mùn gỗ và thẻ tre làm vũ khí. Công Thâu Ban chín lần sử dụng thang mây công thành, Mặc Tử liền chín lần chống lại sự tấn công. Điều này khiến Công Thâu Ban sử dụng hết các loại vũ khí cũng không thể đánh chiếm được thành trì dưới bàn tay thủ thành của Mặc Tử. Không chỉ vậy, Mặc Tử vẫn còn rất nhiều phương pháp thủ thành chưa dùng đến. Sở vương đã bị thuyết phục và quyết định từ bỏ ý định tấn công nhà Tống. Đây chính là “Mặc Địch chi thủ” nổi tiếng mà Mặc Tử đã sử dụng để giải trừ một lần nguy cơ cho nhà Tống.

Vì vậy, vào thời Chiến Quốc, nhắc đến “Mặc Địch chi thủ”, các nhà cầm quân đi đánh thành đều sợ gặp phải. Khi buộc phải thủ thành thì các nhà cầm binh chỉ mong có thể đạt được “Mặc Địch chi thủ”. Người đời sau gọi “Mặc Địch chi thủ” là “Mặc thủ”, cùng với thời gian, hầu hết mọi người đã quên đi nội hàm ban đầu.

Gia Cát Lượng dùng “Thành quy” để bảo vệ nước Thục

“Thành quy” là điển cố nước Thục từ thời Tam Quốc còn ở vào thế chân vạc. Thời Tam Quốc, vua nước Thục qua đời đã phó thác việc quốc gia đại sự cho Gia Cát Lượng và muốn ông phò tá hậu chủ Lưu Thiền. Gia Cát Lượng đã không phụ sự nhờ vả, cúc cung tận tụy.

Gia Cát Lượng tận mắt thấy nguy cơ nhà Thục Hán lâm vào khủng hoảng. May mắn thay, đại thần Tưởng Uyển (tự Công Diễm) cùng Phí Y (tự Văn Vĩ) nghe theo Gia Cát Lượng, dùng “Thành quy” để cai quản đất nước, thi hành chính sách một cách phù hợp, ổn định tình thế nước Thục Hán.

Gia Cát Lượng có khả năng nhìn người sáng suốt, coi trọng tài năng làm yên ổn lòng dân của Tưởng Uyển. Lúc ông đề cử Tưởng Uyển làm trụ cột cho đất nước với Lưu Bị, Gia Cát Lượng nói: “Tưởng Uyển là người coi trọng xã tắc, trong vòng trăm dặm tìm không thấy người tài như vậy. Ông lấy yên lòng dân làm gốc, không sửa đổi chính sách tổ tiên, mong chúa công xem xét thêm”.

Gia Cát Lượng cũng nói thầm: “Nếu thần không may qua đời, sự việc về sau nên giao cho Uyển.” Sau khi Gia Cát Lượng qua đời, Tưởng Uyển đã thừa kế tất cả quy tắc mà Gia Cát Lượng định ra, ông đảm nhiệm Thượng thư lệnh, Đại tướng quân, Tổng lý chính, phụ trách các vấn đề quân sự quốc gia, phò tá hậu chủ 9 năm cho đến khi ông qua đời.

Phí Y là người kế tiếp Tưởng Uyển dùng “Thành quy” để bảo vệ nước Thục. Phí Y hiểu biết hơn người, hành sự khiêm tốn, do đó Gia Cát Lượng cũng phải đối xử với ông khác với những nhân vật khác. Trong “Phí Y liệt truyện” có mô tả ông như thế này: “Là người nhã nhặn khiêm tốn, gia đình không tích lũy tài sản, con cái đều mặc áo vải và ăn chay, đi lại không dùng xe kiệu, không giống người phàm”. Sau khi Gia Cát Lượng và Tưởng Uyển chết, Phí Y kế nhiệm làm quân sư cho hậu chủ và tiếp quản chức vụ Thượng thư lệnh của Tưởng Uyển, giữ chức Đại tướng quân.

Phí Y từng đi sứ nước Ngô, ngôn từ của các quan đại thần nước Ngô vô cùng sắc bén, họ nhắm thẳng vào Phí Y mà chất vấn tra khảo. Phí Y không nóng vội đáp lời mà dùng lý lẽ trung thực thuận lòng người mà trả lời khiến không vị quan nào trong triều đình nhà Ngô có thể làm nhục ông. Tôn Quyền nhìn ông mà trong lòng vô cùng bội phục. Tuy nhiên Phí Y lại là quan lại của nhà Thục, Tôn Quyền chỉ biết nói lời tiếc nuối: “Làm quân của nước Thục, hơn nữa lại là cánh tay đắc lực, quả là không hổ thẹn”.

"Tuân thủ quy tắc" chứa đựng những thành tựu vĩ đại của Mặc Tử và Gia Cát Lượng
Ảnh: Đkn

Trần Thọ, trong bình luận về “Tam Quốc Chí” có khen hai người: “Tưởng Uyển chính trực có uy trọng, Phí Y hào phóng mà bác ái, tuân thủ các quy tắc mà Gia Cát Lượng đề ra, theo mà không sửa, điều này giúp biên cương an toàn, bang gia một nhà”. Sự tuân thủ các quy ước và sự kiên trì của hai người này đã cho phép nhà Thục Hán duy trì tình trạng “biên giới được an toàn, bang gia một nhà” trong hơn mười năm sau khi cả Lưu Bị và Gia Cát Lượng qua đời.

Sau này “Mặc thủ” và “Thành quy” được kết hợp lại thành thành ngữ “Mặc thủ thành quy”. Hầu hết những người hiện đại cho rằng “Mặc thủ thành quy” có nghĩa là tuân theo các quy tắc cũ không chịu thay đổi và dùng để mô tả người bảo thủ. Kỳ thực trí tuệ của cổ nhân cùng những thành tựu họ đạt được có khả năng siêu việt nhân loại. “Mặc thủ thành quy” có thể khiến đối phương lâm vào thế thất bại. Thời gian qua đi, cảnh vật thay đổi, nội hàm của thành ngữ cũng vì vậy mà biến hóa. Tìm hiểu cội nguồn của thành ngữ mới thấy được bên trong chứa cả bầu trời và ý nghĩa thâm sâu.

Theo Epoch Times
San San – Đkn biên dịch

Xem thêm

[ad_2]