[ad_1]

Thành tín là một phẩm chất tốt đẹp của đạo Trời và đạo của con người

Theo từ điển giải thích “Thành” là “chân tâm”, “thực sự”. Mạnh Tử nói: “Thành giả, thiên chi đạo dã; tư thành giả, nhân chi đạo dã” (thành tín là đạo của trời; dùng tư tưởng để làm việc thành tín là đạo làm người). “Thành” vốn là đức tính cố hữu tự nhiên của ‘Thiên-Địa-Nhân’. Làm người nên thuận theo đạo trời, thành thực, đáng tin.

Chu Hi thời Đại Tống – nhà sáng lập ra Lý học cho rằng “Thành giả, chân thực vô vọng chi vị” (Người thành tín là người chân thực không nói lời xằng bậy). Ông khẳng định rằng “thành” là một đức tính chân thực, không dối trá.

“Tín” là một trong ngũ đức của Nho gia “Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín”. Khổng Tử nói: “Nhân nhi vô tín, bất tri kỳ khả dã” (người mà không có chữ tín, thì không thể làm nên việc được). Ông cho rằng nếu con người không giữ chữ tín sẽ không có chỗ đứng trong xã hội, làm việc gì cũng không thành.

“Thành” chủ yếu là nói về đạo của trời, “Tín” chủ yếu là nói về đạo của con người. Trong “Thuyết văn giải tự”, Hứa Thận nói: “thành, tín dã” (thành cũng là tín). Trong “Lã Thị Xuân Thu – Quý Tín” viết: nếu vua tôi không giữ chữ tín thì trăm họ sẽ phỉ báng triều đình, quốc gia không yên ổn; làm quan mà không giữ chữ tín thì dưới không sợ trên, sang hèn coi khinh nhau; thưởng phạt không giữ chữ tín thì người dân dễ phạm pháp, khó thực thi mệnh lệnh; bạn bè không giữ chữ tín thì oán hận lẫn nhau, không thể kết giao hòa thuận; làm hàng thủ công không giữ chữ tín thì chất lượng sản phẩm sẽ kém, trông như hàng nhái, nước sơn cũng không sắc nét.

Trong lịch sử có rất nhiều luận thuật về thành tín, cũng lưu truyền nhiều câu chuyện về thành tín. Những điển tích quý báu này giờ đây cũng có thể cho chúng ta những gợi mở và nhận thức sâu sắc. Sau đây xin kể một số câu chuyện về thành tín:

Quý Bố nhờ “lời hứa đáng giá nghìn vàng” mà thoát tai ương

Người xưa có câu: người tìm vật trong phòng tối, không gì quý hơn lửa; người tìm đạo ở thế gian, không gì quý hơn thành tín. Có nghĩa là tốt nhất nên nhờ ánh sáng để tìm vật trong bóng tối; và chỉ có thành tín mới có thể giữ chữ tín trong thiên hạ, “có được nhiều sự trợ giúp để đắc đạo”. 

Cuối đời Tần có một người tên là Quý Bố luôn biết giữ lời nói, danh tiếng rất lớn, rất nhiều người đều muốn kết tình bằng hữu thân thiết với ông. Thời đó thậm chí còn lưu truyền câu tục ngữ: “Đắc hoàng kim bách cân, bất như đắc Quý Bố nhất nặc” (Được trăm lạng vàng không bằng được một lời hứa của Quý Bố). Đó chính là nguồn gốc của câu thành ngữ “lời hứa đáng giá nghìn vàng”. 

Sau đó vì đắc tội với Hán Cao Tổ Lưu Bang, ông bị triều đình treo thưởng cho ai bắt được ông ta. Nhưng những người bạn cũ của ông không những không bị tiền thưởng cám dỗ mà còn bất chấp nguy hiểm bị chu di chín tộc để bảo vệ ông, giúp ông tránh khỏi tai họa. Điều này cho thấy một người trung thực và đáng tin cậy tự nhiên sẽ có nhiều người giúp đỡ, được mọi người tôn trọng và yêu mến.

Lưu Bình giữ chữ tín để cứu tính mạng mẹ

Thời nhà Hán, thiên hạ đại loạn. Có một người tên là Lưu Bình dẫn mẹ đi lánh nạn. Trên đường đi phải sống cảnh màn trời chiếu đất, ăn không đủ no. Một hôm đói đến nỗi không lê nổi bước chân, Lưu Bình đành phải giấu mẹ vào một hẻm núi, còn mình ra ngoài kiếm thức ăn.

Anh gặp một nhóm cướp cũng đang đói muốn làm thịt anh để ăn. Anh vội quỳ xuống đất cầu xin, nói rằng vì mẹ đang đói nên anh phải đến đây tìm rau dại, anh cầu xin toán cướp hãy thả anh và thề rằng nếu anh mang được đồ ăn về cho mẹ ăn no bụng thì anh nhất định sẽ quay lại, quyết không nuốt lời. Toán cướp động lòng thương xót trước tấm lòng hiếu thảo của anh nên đã thả anh về.

Sau khi Lưu Bình tìm được đồ ăn và đợi mẹ ăn no, anh kể với mẹ những điều vừa xảy ra. Anh nói đã hứa với người ta rồi thì phải quay lại, thế là anh bái biệt mẹ và thực sự đã quay trở lại chỗ toán cướp.

Khi toán cướp thấy Lưu Bình thực sự trở lại, chúng đã hết sức kinh ngạc. Chúng không ngờ trên đời này còn có người giữ chữ tín như vậy. Cuối cùng, toán cướp không những không làm khó anh mà còn cung kính tiễn anh đi.

Từ các điển cố kể trên có thể thấy thành tín là một trong những mỹ đức trong văn hoá truyền thống, là một phẩm chất tốt đẹp mà mọi người cần phải có. Thành tín là nền tảng căn bản để làm người, là luật pháp của chính trị, là đạo của tề gia, là cơ sở trong kết giao bằng hữu, là linh hồn của kinh doanh. 

Thành tín còn là liều thuốc tốt của tâm linh. Người xưa nói: “Phản thân nhi thành, lạc mạc đại yên” (quay về với thành tín, không gì vui hơn). Chỉ có giữ được sự chân thành, vô vi mới có thể khiến nội tâm không hổ thẹn, thản nhiên, điềm tĩnh mới mang đến cho bạn tinh thần lạc quan nhất. 

Nếu dùng cách nhìn của con người hiện đại để đo lường lời nói và hành động của hai nhân vật Lưu Bình và Tuần Cự Bá thì cả hai đều có thể bị coi là “kẻ ngốc”. Tuy nhiên Lưu Bình lấy tín lập thân, Tuần Cự Bá dùng nghĩa đẩy lùi giặc đã trở thành giai thoại về sự thành thực, giữ chữ tín trong một giai đoạn lịch sử, và cũng được người đời sau vĩnh viễn tôn vinh.

Chỉ đáng tiếc trong xã hội ngày nay, những người nhắc đến “Thành tín” quả thực quá ít. Người ta luôn vì lợi ích của bản thân mà làm trái với đạo trời, không từ một thủ đoạn nào, vì lợi cho mình mà hại người khác, đặt ra ngoài lề các chuẩn mực đạo đức, uy tín và danh dự, tuân thủ pháp luật, làm rất nhiều hành vi bỉ ổi. 

Trong giới quan chức thì dối trên lừa dưới, tranh giành đấu đá, tham ô hủ bại… Trong giới kinh doanh thì đầu cơ trục lợi, táng tận lương tâm, lấy giả làm thật, lấy xấu làm tốt, thậm chí đầu độc người dân… Trong quan hệ giữa người với người thì không tín nhiệm lẫn nhau, lạnh nhạt vô cảm, thậm chí dối trá lừa gạt nhau… một xã hội thất tín lao vào vòng nguy hiểm với tốc độ phi mã, phải chăng đây chính là xã hội nhân loại thời mạt kiếp như Đức Phật và các nhà tiên tri đã dự báo?

Bí quyết để thành công không hẳn chỉ nằm sự cần cù, chăm chỉ mà còn là cách đối nhân xử thế, không thất hứa sẽ giúp bạn có ấn tượng tốt trong mắt mọi người. Làm một chính nhân quân tử, lời nói ra ắt phải làm được, lời đã hứa ắt phải thực hiện. Người có chữ tín trong xã hội, sẽ xây dựng được danh tiếng và uy đức cho bản thân, được người đời kính trọng.

Hằng Tâm – Theo Zhengjian

Xem thêm

[ad_2]