Đạo dạy con của Tăng Quốc Phiên: “Chỉ có đọc sách mới có thể thay đổi tính nết một con người”

Tăng Quốc Phiên từng nói: “Tính tình của một người là do bẩm sinh khó thay đổi, nhưng thông qua đọc sách, ta có thể thay đổi chúng. Thời xa xưa, những nhà nhân tướng học cũng cho rằng, đọc sáchcó thể thay đổi hình thái của xương”. Có thể thấy rằng việc đọc sách mang lại rất nhiều lợi ích, đặc biệt là với trẻ nhỏ. Vậy đọc sách như thế nào mới là đúng? Có 3 cách chính mà Tăng Quốc Phiên nhắc đến:

Đạo dạy con của Tăng Quốc Phiên: Hãy đọc các tác phẩm kinh điển

Vì bản thân Tăng Quốc Phiên là một phần tử trí thức theo tiêu chuẩn nho giáo, nên ông đã dạy con trai mình là Tăng Kỷ Trạch đọc sách một cách có kế hoạch ngay từ khi còn nhỏ. Ông chủ yếu lấy “Thập tam kinh” và “Nhị thập tứ sử” làm căn bản dạy con.

Theo quan điểm của Tăng Quốc Phiên, đây đều là những tác phẩm kinh điển đã vượt qua thử thách của thời gian, trí tuệ và tư tưởng trong những cuốn sách này đã được thực tiễn kiểm nghiệm. Đó chính là những giá trị vô giá nhất, rất đáng để hậu thể học hỏi.

Chúng ta đọc sách để làm gì? Là vì để vì để học hỏi trí tuệ và tư tưởng của người khác. Những thứ mang tính tri thức luôn được thay đổi liên tục theo thời gian, nhưng những thứ mang tính tư tưởng và trí tuệ thì thời gian càng trôi qua chúng lại càng có giá trị học hỏi. Chính vì thế, khi đọc sách con đường tắt ngắn nhất chính là đọc các tác phẩm kinh điển.

Khi đọc các tác phẩm kinh điển phải đọc một cách nghiền ngẫm, vì nếu xét về hiệu quả học tập thì việc đọc nghiền ngẫm sẽ tốt hơn việc chỉ đọc lướt qua. Bởi cách đọc lướt qua khi học càng nhiều thì càng quên nhiều, dễ tạo nên sự nhầm lẫn, giống như câu “học nghệ không tinh” vậy!

Đạo dạy con của Tăng Quốc Phiên: Sách cũ chưa đọc xong thì không được đọc sách mới

Nếu bạn chưa đọc xong một cuốn sách thì đừng vội đọc cuốn sách khác. Trên thực tế có rất nhiều người gặp phải tình trạng này, họ nhận được hoặc đặt mua nhiều sách cùng một lúc, vì thế chưa đọc xong cuốn này thì đã nôn nóng muốn xem cuốn khác nội dung như thế nào. Dẫn đến tình huống cuốn này lật vài trang, cuốn kia lật vài trang, cuối cùng chẳng cuốn nào được đọc một cách trọn vẹn cả. Tăng Quốc Phiên chủ trương, nếu bạn chưa đọc xong một cuốn sách thì đừng vội vàng đọc cuốn tiếp theo, nhất là trong lúc dạy con nhỏ đọc sách điều này càng cần lưu ý.

Vương Quốc Duy, một bậc thầy về Trung Quốc học cũng cho rằng cảnh giới của nhân tướng học trước hết là phải đi vào nội tâm, sau đó mới có thể hiển lộ ra ngoại cảnh. Việc đọc sách cũng tương tự như thế, trước tiên bạn phải đắm mình vào nó, rồi cuối cùng bạn mới có thể nhận được điều gì đó có giá trị từ nó cho nội tâm của chính mình. Và tự sự thay đổi của nội tâm mới dẫn đến sự hiển lộ về tướng mạo.

Trong đạo dạy con của Tăng Quốc Phiên ủng hộ việc chìm sâu vào thế giới của cuốn sách nhưng ông không bao giờ ủng hộ việc học thuộc lòng. Ông nói với con trai mình rằng: “Khi con đọc sách, con không cần phải khổ sở để học thuộc lòng nó. Chỉ cần con bình tĩnh bơi trong nó, hôm nay đọc vài trang, ngày mai đọc vài trang, lâu dần tự nhiên sẽ thu được lợi ích”. Lời nói của Tăng Quốc Phiên ý muốn nói hãy để việc đọc sách trở nên thư giãn và thú việc bằng việc đắm mình vào nội dung, đừng học thuộc lòng như một nhiệm vụ và biến việc đọc sách trở nên nặng nề.

Tăng Quốc Phiên cũng chủ trương rằng khi đọc sách ta nên ghi chú lại. Tức là khi đọc sách, người ta phải học cách “động thủ”, vừa đọc vừa viết, phải “ghi lại một vài ghi chú, những gì bạn tâm đắc và những gì bạn vẫn đang nghi vấn”. Bạn cảm nhận và suy nghĩ gì khi đọc nó, dù đó là kinh nghiệm của bạn hay bất kỳ nghi vấn nào, bạn đều phải viết ra. Có như thế mới có thể giúp ích được ngộ tính của bạn sau này.

Đạo dạy con của Tăng Quốc Phiên: Đọc sách một cách có định hướng

Cách giáo dục hai cậu con trai của Tăng Quốc Phiên là ví dụ điển hình nhất của việc này. Người con trai cả của Tăng Quốc Phiên là Tăng Kỷ Trạch không thích thi cử của triều đình, không thích văn chương, mà thích ngôn ngữ học và xã hội học phương tây. Thay vì ngăn cản con như bao người khác thì Tăng Quốc Phiên đã khuyến khích con mình hãy đọc sách theo sở thích. Và điều đáng khen nhất là mặc dù bản thân Tăng Quốc Phiên không biết nhiều về “phương tây học”, nhưng vì con trai, ông cũng đã chăm chỉ đọc rất nhiều sách cùng thể loại để có thể thảo luận cùng con. Sau này, Tăng Kỷ Trạch đã viết ra cuốn “Lời mở đầu sơ lược về phương tây học” và “Hình học bản gốc”, cả hai quyển sách đều được xuất bản bởi Tăng Quốc Phiên. Ông đã tự mình phê duyệt chúng và xuất bản thành các ấn bản khắc.

Còn đối với Tăng Kỷ HỒng, ông cũng theo sở thích của con mà khuyến khích con trai phát triển sở thích nghiên cứu toán học của mình. Sau này Tăng Kỷ Hồng có vợ, người vợ cũng rất thích đọc sách, Tăng Quốc Phiên cảm thấy trong thời cổ đại này việc một người phụ nữ đọc sách là điều không dễ dàng gì. Vì thế, khi dạy con trai ông cũng cùng lúc dạy luôn cho con dâu của mình. Vợ Tăng Kỷ Hồng không thích toán học như chồng, cô chỉ thích văn học và lịch sử, mà về phương diện này thì Tăng Quốc Phiên chính là “cao thủ” rồi. Vì vậy, dưới sự hướng dẫn của Tăng Quốc Phiên, cô đã đọc tinh thông “thập tam kinh chủ sơ” và “tư trị thông giám”. Sau này, cô trở thành một tài nữ nổi tiếng thời đấy!

Tăng Quốc Phiên cũng là người chủ trương nên chọn một số trẻ em thông minh thích học phương tây học cho đi xuất ngoại du học, chi phí sẽ do chính phủ đài thọ. Chính vì chủ trương mạnh mẽ của ông mà trong lịch sử cận đại đã có lứa du học sinh đầu tiên, trong số hơn 30 cháu đầu tiên có một học sinh tên là Chiêm Thiên Hựu, người này sau này trở thành người đầu tiên đặt nền móng cho kỹ thuật đường sắt của Trung Quốc.

Xem thêm: So với quá trình kết quả mới là điểm mấu chốt để bạn biết mình đang ở đâu