[ad_1]

Khổng Tử và học trò
Khổng Tử và học trò – Ảnh: Sohu

Trong số bảy mươi hai đệ tử của Khổng Tử, nhiều người không nổi tiếng lắm, và những người nổi tiếng nhất chỉ có Nhan Hồi, Tử Cống, Tử Lộ , v.v. Vậy, đệ tử được đánh giá cao nhất của Khổng Tử là ai ? 

Nhan Hồi

Như chúng ta đã biết, trong các tác phẩm kinh điển của Nho giáo như:“Luận Ngữ”, “Khổng Tử gia ngữ” người đệ tử được Khổng Tử ca tụng nhiều nhất là Nhan Hồi.

Khổng Tử từng nói: “Ta có thể nói chuyện với Nhan Hồi cả ngày,cũng không vi phạm quy tắc, lắng nghe và tiếp nhận mà không cần đặt câu hỏi, Nhan Hồi cũng không vâng lời giống như một kẻ ngốc”.

Nhan Hồi
Nhan Hồi – Ảnh wiki

Nhan Hồi chưa bao giờ hoài nghi, cứ như thể anh ta thật sự ngu ngốc và đần độn, nhưng quan sát lời nói và việc làm của anh ta, anh ta đã sử dụng tất cả nội dung mà thầy dạy, thậm chí còn phát huy rất tốt. Nó cho thấy Nhan Hồi có trình độ hiểu biết cao và có khả năng kết hợp giữa lý thuyết và thực tế. .

Một lần, Khổng Tử hỏi Tử Cống : Nói cho ta biết, giữa con và Nhan Hồi ai mạnh hơn? Tử Cống nói: Làm thế nào tôi có thể so với Nhan Hồi? Anh ấy có thể bắt chước được mười, con chỉ có thể bắt chước được hai! Khổng Tử cũng thừa nhận mình thua kém Nhan Hồi về phương diện này, không ngừng gật đầu nói: “Đúng, đúng, cả ta và ngươi đều không thể so với hắn!

Khổng Tử khi quan sát Nhan Hồi trong vòng ba tháng đã nói: “Nhan Hồi trong vòng 3 tháng không vi phạm đạo đức, do đó tâm của Nhan Hồi không thay đổi như mặt trời và mặt trăng”.

Điều này nói lên rằng tấm lòng nhân từ của Nhan Hồi không thể sai lệch trong một thời gian dài, còn các môn đệ khác đều bất cẩn và miễn cưỡng. Tài đức của Nhan Hồi đứng hàng đầu trong số các đệ tử của ông, điều này thường được Khổng Tử nhắc đến.

Nhan Hồi cũng được Khổng Tử khen ngợi vì ông là người sống rất ôn hòa, vui vẻ: “Một bữa ăn, một chén nước, trong ngõ hẻm tồi tàn, người ta không chịu nổi, Nhan Hồi lại lấy đó làm vui”.

Khổng Tử cũng nói rằng Nhan Hồi là học tốt nhất, không trút giận lên người khác, và không bao giờ tái phạm sai.

Nhan Hồi cũng là một học trò tin tưởng nhất vào lời dạy của Khổng Tử, dù sắp chết đói tại Trần Thái ông vẫn không nghi ngờ hay dao động về lời dạy của Khổng Tử.

Tuy nhiên, một người kiệt xuất như vậy, được coi là người kế thừa tốt nhất của Khổng Tử, nhưng lại mất sớm. Khi Nhan Hồi chết, Khổng Tử đã khóc rất đau đớn, khi Khổng Lý con trai của Khổng Tử chết, Khổng Tử cũng không khóc như vậy.

Có thể hình dung rằng nếu Nhan Hồi không mất sớm, có lẽ họ sẽ sánh ngang với cặp thầy trò nổi tiếng nhất thời Hy Lạp cổ đại – Socrates và Plato.

Dù nói như vậy, nhưng sự đánh giá của Khổng Tử về Nhan Hồi không phải là cao nhất trong số các đệ tử của ông.

Tử Cống

Ngoài Nhan Hồi, còn có nhiều đồ đệ khác khiến Khổng Tử rất hài lòng trong đó có Tử Cống.

Tử Cống là người giỏi hùng biện, tháo vát về chiến lược, thông thạo kinh doanh, giàu có và là người giàu nhất trong số các đệ tử của ông. Tử Cống đã từng mang nhiều lễ vật đến bái kiến các chư hầu, ông cưỡi một con ngựa trên một cỗ xe rất đẹp.

Vào năm 489 trước Công nguyên, khi Khổng Tử chu du liệt quốc, ông đã gặp phải thời khắc đen tối nhất trong cuộc đời, ông và các đệ tử của mình bị mắc kẹt giữa hai nước Trần và Thái. Khi đó, khi Khổng Tử hết lương thực trong bảy ngày, nhiều đệ tử của ông cũng đổ bệnh vì đói, một số cảm thấy bực bội, thậm chí dao động trên con đường của Khổng Tử.

Tử Cống
Tử Cống – Ảnh: wiki

Khi đó, Tử Cống dẫn một sứ thần đến nước Chu, và kết quả là ông đã thuyết phục được vua Triệu nhà Chu đích thân dẫn quân đến gặp mình, và nguy nan đã được hóa giải.

Sau này, khi nước Tề chuẩn bị tấn công nước Lỗ, Khổng Tử và các đệ tử của mình nói: “Nước Lỗ là nước của cha mẹ chúng ta, sao chúng ta vì lẽ gì mà không bảo vệ?”, Tử Lộ, Tử Chương, Tử Thạnh xin được xuất hành, Khổng Tử không đồng ý, cuối cùng Tử Cống xin được xuất hành, Khổng Tử mới gật đầu.

Tử Cống đến nước Tề đầu tiên và thuyết phục quần thần Điền Thường đổi không phạt Lỗ mà phạt Ngô, sau đó đến Ngô, thuyết phục Ngô Vương Phù Sai cứu Lỗ khỏi tấn công của Tề; sau đó đến nước Việt, thuyết phục Việt Vương Câu Tiễn theo Ngô để tấn công Tề; sau đó đến Tấn, dặn vua Tấn chuẩn bị phòng quân Ngô thừa thắng mà tấn công Tấn. Sau đó, quân Ngô đánh bại quân Tề, quân Tấn đánh bại quân Ngô, Việt Vương nhân cơ hội tiêu diệt Ngô, tiến lên phía bắc tranh bá quyền bá chủ.

Tư Mã Thiên đã ca ngợi Tử Cống trong “Sử ký”: “Ngay khi Tử Cống xuất hiện, Lỗ được cứu, Tề hỗn loạn, Ngô bị tiêu diệt, Tấn mạnh lên và Việt trở thành bá chủ … Trong mười năm, năm nước đã thay đổi“.

Có thể thấy, thực lực của Tử Cống so với Tô Tần và Trương Nghị không biết mạnh bao nhiêu.

So sánh Tử Cống với Nhan Hồi, Nhan Hồi như một nhân vật sống trong tháp ngà, sẵn sàng làm một ẩn sĩ, mặc dù có đức hạnh có ngộ tính nhưng bởi vì không muốn làm quan, can tâm làm ẩn sĩ, việc đốn củi gạo muối cũng không quan tâm, bởi vậy thường xuyên nghèo, không có khả năng kiếm sống.

Còn Tử Cống về phần này hơn hẳn Nhan Hồi, có nghị lực to lớn, trí tuệ tuyệt vời và lòng dũng cảm tuyệt vời, ông có thể điều hướng các quốc gia một cách dễ dàng như thể bước vào một vùng đất không có ai. Khả năng nổi tiếng khắp nơi của Khổng Tử không thể tách rời với sự giàu có và khả năng tung hoành của Tử Cống.

Tử Cống đã từng hỏi Khổng Tử rằng ông nghĩ gì về Tử Cống và Khổng Tử nói: “Hô Liễn”, ngụ ý rằng Tử Cống là một nhân tài, có khả năng đảm đương những trọng trách lớn. Khổng Tử cũng nhận xét về Tử Cống bằng một từ – “Đạt”, nói rằng ông là người thông suốt lí lẽ và phù hợp với chính trị.

Tuy nhiên, một Tử Cống xuất chúng và rạng rỡ như vậy vẫn chưa phải là đệ tử được đánh giá cao nhất của Khổng Tử!

Tử Cống có những khuyết điểm của mình. Bài thơ của Lý Thế Dân có câu: “Gió dữ mới biết cỏ cứng, trong loạn mới biết được những bậc chân nhân.” Chỉ khi đối mặt với thử thách khắc nghiệt của sinh tử, chân tâm và khuyết điểm của con người mới có thể bộc lộ rõ ​​nhất.

Như đã nói ở trên, khi Khổng Tử bị gặp nạn ở Trần Thái, Nhai Hồi vẫn không thay đổi ý định ban đầu của mình còn Tử Lỗ và Tử Cống là một trong những người bị lung lay. Cả hai lúc đó cũng nóng nảy mất kiểm soát và đang đối mặt với tình huống xích mích nhau.

Tử Lộ trực tiếp chất vấn Khổng Tử, tại sao một bậc thánh hiền lại gặp rắc rối như vậy? Sau khi tức giận, Tử Cống thuyết phục Khổng Tử: “Thưa thầy, lời dạy của thầy quá sâu sắc, không nước nào có thể dung nạp được. Thầy có thể hạ thấp tiêu chuẩn được không?” Khổng Tử thất vọng với câu nói của Tử Cống, tất nhiên ông không thể phá bỏ quy tắc của mình đáp ứng yêu cầu của thế giới, ông cho rằng ý chí của Tử Cống không cao.

Mặc dù, Tử Cống là người đã đi xứ đến các nước để giải quyết sự việc của các đồ đệ trong cơn nguy nan, nhưng Tử Cống đã từng run sợ và do dự, trước lý tưởng cao cả và thực tế khắc nghiệt, ông đã chọn cách cúi đầu trước thực tại. Tư tưởng của Khổng Tử quá cao và quá lớn, và Tử Cống không đủ sức để mang nó.

Dù sao Nhai Hồi và Tử Cống không phải là người mà Khổng Tử đánh giá cao nhất, vậy Khổng Tử coi trọng ai nhất?

Nhiễm Ung

Trong số các đệ tử của Khổng Tử , chúng tôi thấy rằng có một người như vậy, ghi chép trong kinh điển của Khổng Tử tương đối ngắn gọn, và độ nổi tiếng của ông ta dường như không thua kém Nhan Hồi và Tử Cống.

Người học trò này dường như đã hội tụ điểm mạnh của Nhan Hồi và Tử Cống và bù đắp cho những thiếu sót của họ. Anh ấy là người xuất sắc về tư cách và học thức, rộng lượng, cả đức hạnh và thực tế.

Ông là Nhiễm Ung, một trong mười triết gia của Nho giáo, cũng giống như Nhan Hồi, ông nổi tiếng với các đức hạnh của mình. Nhiễm Ung và anh trai Nhiễm Canh, và em trai Nhiễm Cầu đều là đệ tử của Khổng Tử, và họ đều được xếp vào “Khổng môn thập triết“, và họ được gọi là “nhất môn Tam hiền“.

Nhiễm Ung đã từng hỏi Khổng Tử rằng, Tang Bá Tử là người như thế nào? Khổng Tử nói, Tang Bá Tử là người cũng không tồi, là một người rất giản dị. Nhiễm Ung liền nói: “cư kính nhi hành giản, dĩ lâm kỳ dân, bất diệc khả hồ? cư giản nhi hành giản, vô nãi đại giản hồ?”, có nghĩa người quân tử làm việc chính trị không những cần phải có đức để giáo hóa dân chúng, mà còn phải kính cẩn giản dị có phải vậy không? Khổng Tử trả lời: “Lời con nói rất đúng”.

Nhiễm Ung
Nhiễm Ung – Ảnh: wiki

Nhưng Nhiễm Ung nhận xét: “Kế hoạch chặt chẽ và hành động đơn giản, dùng cái này có thể để quản lý bách tính được không? Kế hoạch mà thô và hành động qua loa như vậy cũng chẳng phải là tùy tiện hay sao? “Khổng Tử khẳng định lại những gì Nhiễm Ung nói.

Những câu vấn đáp giữa thầy trò Khổng Tử, đệ tử thường nói tương đối phiến diện, cần Khổng Tử uốn nắn để phát triển thêm. Nhưng Nhiễm Ung thì ngược lại ông đã giải thích sâu hơn những lời của Khổng Tử, và ông cũng rất nhạy bén, điều này đã được Khổng Tử khẳng định. Tình huống này rất hiếm. Từ đó có thể suy ra rằng kiến ​​thức và hiểu biết của Nhiễm Ung rất cao.

Theo tư liệu lịch sử hạn chế, có thể thấy rằng Nhiễm Ung đã từng làm Quý Thị Tể, tổng quản của một gia tộc quyền quý nước Lỗ. Ông “cung kính, giản dị”, chủ trương “lấy đức hóa dân”, hiệu quả rất tốt. Nhưng Quý Thị đã không nghe theo lời khuyên của Nhiễm Ung, vì vậy ông đã từ chức và quay trở lại với Khổng Tử chỉ sau ba tháng.

Khổng Tử đã đưa ra ba đánh giá rất quan trọng đối với Nhiễm Ung, là vô song trong các môn đồ của ông.

Khổng Tử khen ngợi Nhiễm Ung và nói: “ung dã khả sử nam diện” tức là Nhiễm Ung có thể làm chư hầu, cai quản dân chúng hoặc giúp Hoàng đế trị quốc. Khổng Tử nói: Nhiễm Ung, có tướng mạo của bậc Đế vương, có thể làm vua!

Thời đại mà Khổng Tử sống, chỉ khi hoàng đế nhà Chu và các chư hầu hội kiến ​​với các quan đại thần của mình thì họ mới có thể ngồi hướng bắc quay mặt về nam gọi là “hướng nam”. Hơn nữa, quan niệm về đẳng cấp thời bấy giờ rất khắt khe, chư hầu và quý tộc đều cha truyền con nối, và hoàn toàn không có lý do gì để một thường dân như Nhiễm Ung trở thành một chư hầu hay Hoàng Đế.

Khi Khổng Tử nói điều này, đó thực sự là một điều cấm kỵ. Theo tiêu chuẩn riêng của Khổng Tử, điều đó không phù hợp với phép tắc thời đó, Nhưng chính vì điều đó mà chúng ta có thể thấy được sự đánh giá cao của ông đối với Nhiễm Ung!

Đặc biệt, sự đánh giá cao của Khổng Tử dành cho Nhiễm Ung là nhất quán. Khổng Tử từng nói với một nhóm đệ tử trước khi qua đời: “Nhiễm Ung là người tài đức vẹn toàn, hơn rất nhiều người.”

Vào thời điểm đó, có người nhận xét về Nhiễm Ung rằng: “Nhiễm Ung có đức, nhưng không có tài hùng biện”. Khổng Tử nói rằng: “Khẩu tài làm gì, để cãi lại người khác khiến người ta chán ghét ư”.

Trong nhiều sách sử cũng ghi lại rằng sau khi Khổng Tử qua đời, Nhiễm Ung đã biên soạn cuốn “Luận ngữ”. Về điểm này, Trịnh Huyền, một đại học giả thời Đông Hán, cũng cho rằng “Luận ngữ” của Khổng Tử là do Trọng Cung, Tử Du, Tử Hạ v.v biên soạn, và Trọng Cung (tên khác của Nhiễm Ung) là người đứng thứ nhất.

Ngoài ra, Tuân Tử, đại biểu của Nho gia thời Chiến Quốc cũng đánh giá rất cao về Nhiễm Ung, ông còn đặt Nhiễm Ung ở vị trí ngang hàng với Khổng Tử.

Khổng Tử đã cống hiến cả cuộc đời để phát huy đường lối trị nước của mình, nhưng như Nhan Hồi và Tử Cống đã nói: “Đường lối của bậc thầy vĩ đại, thiên hạ không ai bì nổi”. Những ý tưởng của Khổng Tử quá lớn mà lại quá cao, nên trong thời loạn thế, những lý thuyết của ông đã bị gạt ra ngoài lề.

Trong cả cuộc đời của mình, Khổng Tử chưa từng gặp một vị vua nào có thể coi trọng ông và dùng tư tưởng của mình để trị quốc. Mấy chục năm gập ghềnh, đúng như lời Lí Bạch “Đường lớn như trời, một mình chông chênh”.

Có lẽ những nhận thức của Nhiễm Ung đã thu hút sự chú ý của Khổng Tử, hoặc có lẽ ông là học trò xuất sắc nhất trong mắt Khổng Tử. Từ điều này, không khó hiểu tại sao Khổng Tử lại để mắt đến Nhiễm Ung đến nỗi ngay cả khi hấp hối cũng không thể quên được.

Nguyệt Hòa
Theo Secretchina

Xem thêm

[ad_2]